Η ΘΡΑΚΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

ΤΟΥ 1821

Πολύτιμος στάθηκε ο ρόλος των Θρακών στις παραμονές και κατά τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821. Πολύ πριν από το ξέσπασμα της μεγάλης εξέγερσης και ενώ είχαν αναπτερωθεί οι προσδοκίες των υπόδουλων Ελλήνων με την άνοδο της Αικατερίνης Β' (1762-1796), ο Αδριανουπολίτης αρχιμανδρίτης Θε­όκλητος Πολυείδης περιόδευε τη Ρωσία, τη Σουηδία και τη Γερμανία ενημερώνοντας τους λαούς των χωρών αυτών για το ελληνικό ζήτημα και εκπονώντας σύγχρονα τους χρησμούς του Αγαθάγγελου, που γνώρισαν μεγάλη διάδοση και προέλεγαν το λυτρωμό του σκλαβωμένου ελληνισμού. Στους κόλπους της Φιλικής Εται­ρίας (1814) μυήθηκε ως τέταρτο μέλος, μετά τους Εμμ. Ξάνθο, Νικ. Σκουφά και Αθ. Τσακάλωφ, και ο Θρακιώτης Αντ. Κομιζόπουλος (1815) από τη Φιλιππούπολη και ακολούθησαν πολλοί από την ίδια πόλη, τη Μεσημβρία, την Αγχίαλο, τη Σωζόπολη, τη Βάρνα και τον Στενήμαχο.

Το παράρτημα της Φιλικής Εταιρίας στην Αδριανούπολη ανέπτυξε σημαντικότατη δράση και από την ίδια πόλη ξεπήδησαν Φιλικοί και μαχητές του 1821, όπως οι Σωτ. Κώκιας, Δημ. Χατζηστάνου, Δημ. Λέτζογλου, Γεώργιος Παπά ή Κορτούγλου ή Καραγιώργος, ο οποίος πολέμησε στο πλευρό του Αλεξ. Υψηλάντη στο Σκουλένι (16-17 Ιουνίου 1821). Στα μέλη της Φιλικής Εταιρίας της Οδησσού συγκαταλέγονταν και οι μεγα­λέμποροι αδελφοί Κυριάκος, Σταμάτης και Αλέξανδρος Κουμπάρης από τη Μεσημβρία της Μαύρης Θά­λασσας, καθώς και ο μεγαλύτερος έμπορος Φιλιππουπολίτης Γρηγ. Μαρασλής, στο σπίτι του οποίου πραγ­ματοποιούνταν συχνά συσκέψεις των μυημένων μελών. Πολλοί νέοι Θρακιώτες είχαν καταταχθεί στον ιερό λόχο του Αλεξ. Υψηλάντη, συμμετείχαν στα επαναστατικά γεγονότα και βρήκαν τραγικό θάνατο στο Δραγατσάνι. Στο Δραγατσάνι επέζησε ο μετέπειτα εθνικός ευεργέτης Κωνστ. Ξενοκράτης από το Σαμμάκοβο της Ανατολικής Θράκης. Σπουδαιότατος κρίνεται ο εθνικός ρόλος του Γεωργίου Παπά (Κούρτογλου), ο οποίος, παρά τον τραυματισμό του στο Δραγατσάνι, συνέχισε την επαναστατική δράση του, καθώς και του Θανάση Μπελιά ή Καραμπελιά, που πολέμησε αργότερα και στη Νότια Ελλάδα σύμφωνα με προφορική παράδοση.

Την εποχή των τραγικών γεγονότων της Κωνσταντινούπολης παρατηρήθηκε στη Σωζόπολη, τον Απρίλιο του 1821, ελληνικό επαναστατικό κίνημα με επικεφαλής τον μητροπολίτη Σωζοπόλεως Παΐσιο Πρικαίο και τον αδελφό του Δημήτριο Βάρη. Το κίνημα πνίχθηκε στο αίμα έπειτα από ηρωική αντίσταση των αμυνομέ-

νων, ενώ τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου σημειώθηκαν οι απαγχονισμοί των μητροπολιτών Αδριανουπόλεως Δωρόθεου Πρώιου, Δέρκων Γρηγορίου, Μυριοφύτου Νεόφυτου, Γόνου και Χώρας, Αγχιάλου Ευγενίου Καραβία και Μεσημβρίας Ιωσήφ Λεφάκη. Στα μέσα Απριλίου (1821) αποκεφαλίστηκαν στην Αδριανούπολη 26 Έλληνες πρόκριτοι και λίγες μέρες αργότερα ο άλλοτε Αδριανουπολίτης πατριάρχης Κύριλλος ΣΤ'. Παρά τα τραγικά αυτά πλήγματα που υφίσταται την εποχή αυτή ο θρακικός ελληνισμός, όχι μόνο δεν κά­μπτεται αλλά αντιστέκεται με συγκεκριμένες επαναστατικές ενέργειες στις περιοχές Φιλιππουπόλεως, Αδριανουπόλεως, Βάρνας, Αγχιάλου, Σωζοπόλεως, Μεσημβρίας, Μάκρης, Μαρώνειας και Κεσσάνης. Θράκες επαναστάτες δραστηριοποιήθηκαν ενεργά στα χωριά του κόλπου του Σάρου, ενισχυμένοι αριθμητικά από τις περιοχές της Κεσσάνης, των Μαλγάρων και της Χαριουπόλεως. Οι ορεινές περιοχές του Ιερού Όρους και της Στράντζας σχημάτιζαν τα σπουδαιότερα κρησφύγετα των Θρακών ανταρτών.

Στην Αίνο συγκροτήθηκε ισχυρή ελληνική αντίσταση, όταν στα τέλη Απριλίου - αρχές Μαΐου 1821 οι Αινί-τες κατέλαβαν το κάστρο και αιχμαλώτισαν τις τουρκικές δυνάμεις. Ψαριανή μοίρα με επικεφαλής τον Ανδρέα Γιαννίτση βομβάρδισε το οχυρό Ιμπριτζέ στον κόλπο του Σάρου (2 Μαΐου) και ανακατέλαβε το φρούριο. Μαζί με τα πλοία της ψαριανής μοίρας συμμετείχε στις επιχειρήσεις και ο πλοίαρχος Χατζή Αντώ­νιος Βισβίζης, ο οποίος διοικούσε το βρίκι του «Καλομοίρα» μαζί με την ηρωική γυναίκα του Δόμνα Βισβίζη. Η Αίνος έμεινε για αρκετές μέρες στα χέρια των επαναστατών. Οι τουρκικές δυνάμεις αιφνιδιάστηκαν και στη Σαμοθράκη, αλλά οι αγύμναστοι και απειροπόλεμοι επαναστάτες υποχώρησαν, με αποτέλεσμα να επακο­λουθήσουν χαλασμός, λεηλασίες και καταστροφή με αποκορύφωμα τη σφαγή 700 ανδρών (1η Σεπτεμβρίου 1821) και τον εξανδραποδισμό πάμπολλων γυναικόπαιδων.

Παρόλα αυτά οι Θράκες συνέχισαν τους εθνικούς αγώνες τους στο πλευρό των συμπατριωτών τους στη Νότια Ελλάδα. Ανάμεσα τους διακρίθηκαν ο μητροπολίτης Μαρώνειας Κωνστάντιος, ο οποίος συμμετείχε στο εκστρατευτικό σώμα του Εμμανουήλ Παπά, ο ιστορικός του τακτικού στρατού συνταγματάρχης Χρή­στος Βυζάντιος —στις τάξεις του τακτικού στρατού είχαν στρατολογηθεί πολλοί Θρακιώτες—, ο παλαίμαχος αγωνιστής Κάρπος Παπαδόπουλος, συγγραφέας του «Απανθίσματος του Ιστορικού Αγώνος των Ελλήνων», οι Αδριανουπολίτες Παναγ. Μπάχαρης, Κώστας Δεληολάνης, Σταύρος Σταμούλης και Χριστόφ. Σταυρακάκης, καθώς και οι αδεφλοί Χατζηστεφανής και Χατζηγιώργης Δημητρίου, ο Γιώργης Δημητρίου από την Ξάνθη, ο Ιωάν. Τατλικάρης από τη Ραιδεστό, οι Μιχ. Φουντουκλής και Νικ. Καραχιουσεϊνλής από τη Βάρνα και κυρίως οι Αινίτες καραβοκυραίοι Γιάννης Καραβέλας, ιδιοκτήτης του πλοίου «Άγιος Συμεών», Γρηγ. Κο­μνηνός, Χατζηεμμανουήλ Τέρογλου και Αγγελής Αργυρίου. Ξεχωριστό ρόλο είχαν στους ναυτικούς αγώνες της εθνικής παλιγγενεσίας οι Αινίτες Μαργαρίτης Χατζή Φραντζής Κούταβος, ο γιος του Μαργαρίτης, ο ανιψιός του Κωνστ. Κούταβος, καθώς και η οικογένεια Βισβίζη. Ο Χατζή Αντώνης Βισβίζης έλαβε μέρος σε αλλεπάλληλες ναυτικές επιχειρήσεις με το μπρίκι του «Καλομοίρα» και την ηρωική γυναίκα του Δόμνα, τα 5 παιδιά του και 140 ναύτες. Ο Αντ. Βισβίζης συμμετείχε στις ναυμαχίες του Άθω, της Λέσβου και της Σάμου, βοήθησε ενεργά τους επαναστάτες κατά τις επιχειρήσεις των Δημ. Υψηλάντη, Οδ. Ανδρούτσου και Νικηταρά στην Αγ. Μαρίνα Λαμίας και συνέβαλε αποφασιστικά στη διάσωση τους από την επερχόμενη στρατιά του Δράμαλη. Μετά χο θάνατο του συνέχισε την πολύτιμη προσφορά του η δεύτερη Μπουμπουλίνα της εποχής εκείνης, η Δόμνα Βισβίζη, η οποία, συνεργαζόμενη στενά με τον υπαρχηγό του μπρικιού «Καλομοίρα» καπε­τάν Σταυρή, συνέχισε την πολιορκία του Ευρίπου και διακρίθηκε στο πεδίο της μάχης. Η φήμη της θρυλικής Δόμνας Βισβίζη έγινε γνωστή ακόμη και στα μέλη των ευρωπαϊκών φιλελληνικών επιτροπών.

από το βιβλίο "ΘΡΑΚΗ" της ΓΕΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - ΘΡΑΚΗΣ